Ο άλλος Ντίνος

Το εκδοτικό σημείωμα του Ντίνου Χριστιανόπουλου στη σελ.9 του 1ου τεύχους του περιοδικού ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ (1958).

Ο άλλος Ντίνος

Στο εκδοτικό σημείωμα του 1ου τεύχους της Διαγωνίου (1958) ο Ντίνος Χριστιανόπουλος μέσα σε λίγες γραμμές εξηγούσε τους λόγους που τον έκαναν να ασφυκτιά μέσα στο λογοτεχνικό και κοινωνικό περιβάλλον την εποχής. 

Το πρώτο εκείνο Εναντίον του δεν ήταν μια κραυγή ενός αποτυχημένου πολιτευτή ή ενός απογοητευμένου νεόπλουτου αλλά η ψύχραιμη διατύπωση ενός ανένταχτου νέου, περιθωριοποιημένου από την "ηθική" των παραγόντων και των παραγοντίσκων, των προπατόρων της σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής ζωής.

Γράφει στο εκδοτικό του σημείωμα: "...Είναι λυπηρό και αποκαρδιωτικό να βλέπει κανείς ως ποιο σημείο φτάνει η συναλλαγή ανάμεσα στους "πνευματικούς" ανθρώπους. Εκδότες, διευθυντές περιοδικών, καθιερωμένοι λογοτέχνες, ακόμα και δημοσιογράφοι γυρεύουν κι απαιτούν ανταλλάγματα. Κάθε δημοσίευση σε περιοδικό απαιτεί πολλές κολακείες, πολλές υποχωρήσεις σε πρόσωπα και ιδεολογίες. Και μέσα σ' αυτή την αποπνιχτική ατμόσφαιρα, όσοι αρνούνται κάθε συμβιβασμό παραμερίζονται από τους φαύλους με τις ελαστικές συνειδήσεις..."

 

Η πρώτη του άρνηση στην νεοελληνική πραγματικότητα ήρθε πολύ νωρίτερα από την άρνηση βράβευσής του, ήταν την ίδια δεκαετία που πρωτοκυκλοφόρησε η Διαγώνιος. Εκείνη την περίοδο αναζητούνταν στελέχη για τον κρατικό μηχανισμό. Συμφοιτητές του βρέθηκαν σε διευθυντικές θέσεις υπουργείων,  θέσεις που ο ίδιος αρνήθηκε όταν του προτάθηκαν.

Το "Χριστιανόπουλο" των χριστιανικών περιοδικών εξελίχθηκε στον Χριστιανόπουλο της Διαγωνίου. Η Τέχνη ήταν για εκείνον μονόδρομος, στο περιοδικό του βρήκε τον χώρο δημιουργίας, εκεί αποτύπωσε την αγωνία του για τη λαϊκή ψυχή που έβλεπε να αλλοιώνεται από την παρακμή ενός ξιπασμένου μιμητισμού, ενός γλοιώδους ξεπεσμού χάριν της φιλοδοξίας και του πλουτισμού. 

Στη Διαγώνιο, εκτός άλλων, προσπάθησε να δώσει σάρκα και οστά στη λαϊκή ζωγραφική, στα γνωμικά και στα στιχάκια των θαμώνων των καφενέδων και της αλληλογραφίας των φαντάρων, στην καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών και της δημώδους ποίησης.

Λίγο πολύ προσπάθησε να αποτυπώσει την γραφικότητα της Ελλάδας που έσβηνε, την ψυχή και την ταυτότητα του λαού μας.

Στο 1ο τεύχος του 1979, στο περιοδικό Διαγώνιος διατύπωσε το Εναντίον του, τις ιδέες του που υπηρέτησε με συνέπεια: "Είμαι εναντίον κάθε τιμητικής διάκρισης... Είμαι εναντίον των βραβείων γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου... Είμαι εναντίον των χρηματικών επιχορηγήσεων και σιχαίνομαι τους φτωχοπρόδρομους που απλώνουν το χέρι τους για παραδάκι... Είμαι εναντίον των λογοτεχνικών συντάξεων... Είμαι εναντίον των σχέσεων με το κράτος και βρίσκομαι σε διαρκή αντιδικία μαζί του... Είμαι εναντίον των εφημερίδων. Χαντακώνουν αξίες, ανεβάζουν μηδαμινότητες, προβάλλουν ημέτερους, αποσιωπούν τους απροσκύνητους· όλα τα μαγειρεύουν όπως αυτές θέλουν... Είμαι εναντίον των κλικών. Προωθούν τους δικούς τους, τους άλλους τους θάβουν. Όποιοι δεν είναι με το μέρος τους καρατομούνται· κυριαρχούν οι γλείφτηδες και οι τζουτζέδες. Δεν έχω καμία αμφιβολία πως το μέλλον ανήκει στα σκουπίδια. Είμαι εναντίον των κουλτουριάρηδων: όλα τα αμφισβήτησαν εκτός από τις τρίχες τους... Είμαι εναντίον κάθε ιδεολογίας, σε οποιαδήποτε απόχρωση και αν μας την σερβίρουν. Όσο πιο γοητευτικές και πρωτοποριακές είναι οι ιδέες, τόσο πιο τιποτένια ανθρωπάκια μπορεί να κρύβονται από πίσω τους... Είμαι, προπάντων, εναντίον των κρυφών φιλοδοξιών μας, που μας οδηγούν καθημερινά σε μικρούς και μεγάλους συμβιβασμούς. Αν σήμερα κυριαρχούν παραγοντίσκοι και τσανάκια, δε φταίει μόνο το κωλοχανείο· φταίνε κι οι δικές μας παραχωρήσεις και αδυναμίες..."   

Εκείνο που αποφεύγουν να πουν οι τιμητές του είναι πως ο Ντίνος στάθηκε πάντοτε απέναντι στα κόμματα και τα κομματικά τσιράκια. Είδε από νωρίς πώς ο κομματισμός θα καταντούσε τους λογοτεχνικούς συλλόγους και τους απέρριψε. Τόλμησε να σταθεί απέναντι στους "κουλτουριάρηδες" της ξύλινης γλώσσας και της "αμφισβήτησης". Στάθηκε απέναντι στους μηχανισμούς βραβεύσεων γιατί προωθούσαν φιλόδοξους αναρριχητές, που τους θεωρούσε υπηρέτες του εκδοτικού κατεστημένου και της κομματικής διαπλοκής. Δεν δέχθηκε να γίνει κομματική μαριονέτα και δεν του το συγχώρησαν ποτέ τα πάσης φύσεως κομματόσκυλα.

Το 1958 είδε την Κρίση στη γέννησή της, το 1985 είχε πειστεί πλέον για το αδιέξοδο όπως το περιέγραψε στο δοκίμιό του "Απόκριση": "Εσείς το λέτε κρίση, εγώ το λέω καμπινέ που κάθε λίγο βουλώνει. Όλοι χέζουν, κανείς δεν σκουπίζει, κι όλους τους πιάνει απελπισία για το ποιος θα βρεθεί να τον ξεβουλώσει. Και στο φινάλε κάποιοι βρίσκονται. Όχι βέβαια οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις, ούτε τα αδίστακτα κόμματα, ούτε οι ξοφλημένες ιδεολογίες· προπάντων όχι οι πολλοί, με τα παχιά λόγια, που θορυβούν και εισπράττουν. Αλλά οι λίγοι, αυτοί που χωρίς να τους βλέπει κανείς, δίνουν ένα χέρι στο συνάνθρωπο· αυτοί που χωρίς να καταστρώνουν αναμορφωτικά προγράμματα, σκύβουν το κεφάλι και δουλεύουν. Αυτοί οι λίγοι είναι τα αραιά κεριά μες στο σκοτάδι, όταν το φως αργεί πολύ να φανεί." 

Και το 1989 συμπληρώνει το Εναντίον τού 1985 με το εξίσου καυστικό δοκίμιό του "Εναντίον των φεστιβάλ".

  

Η λογοτεχνική στροφή του Ντίνου Χριστιανόπουλου προς την κοινωνική ποίηση προκάλεσε "δημοκρατικές" επιθέσεις των "προοδευτικών" εφημερίδων στο πρόσωπό του, όταν τύπωσε την ποιητική συλλογή "Η πιο βαθιά πληγή"  (1998) και αργότερα την ποιητική συλλογή "Παράξενο, πού βρίσκει το κουράγιο κι ανθίζει" (2011), χρονιά που αρνήθηκε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Τα "Όργανα της Τέχνης" στράφηκαν εναντίον του όταν τόλμησε να εκφραστεί κατά της παραχάραξης της ελληνικής ιστορίας. Στα πλαίσια της ίδιας αντίδρασης είναι και η επίθεση που είχε υποστεί στην Καβάλα, στην εκδήλωση για τις βουλγαρικές θηριωδίες του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, όταν "δημοκρατικά" κάποιοι τον πέταξαν από το βήμα, φωνάζοντάς τον "φασίστα" για την πατριωτική ομιλία του. 

Κάποιοι βολεύονται μόνο με τον Ντίνο της ερωτικής ποίησης άλλοι με τον Ντίνο των αλμυρών αστείων ή με τον Ντίνο του κουτσομπολιού. 

Κάποιοι επιμένουν να πιστεύουν στον άλλο Ντίνο, τον ανένδοτο, τον Ντίνο του Εναντίον.

Βιογραφικό του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Γεννήθηκε το 1931 στη Θεσσαλονίκη και πέθανε στην ίδια πόλη στις 11 Αυγούστου 2020. Σπουδές και πτυχίο κλασικής φιλολογίας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Πρώτη εμφάνιση το 1950, με την ποιητική συλλογή «Εποχή των ισχνών αγελάδων». Ιδρυτής και διευθυντής του λογοτεχνικού και καλλιτεχνικού περιοδικού «Διαγώνιος» (1958-1983), των «Εκδόσεων Διαγωνίου» (1957-1998), της Μικρής Πινακοθήκης «Διαγώνιος» (1974-1995). Εξέδωσε πολλά λογοτεχνικά και φιλολογικά έργα. Βιβλία του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά και δανέζικα. Έργα του:

Ποιητικές συλλογές: «Εποχή των ισχνών αγελάδων» (1950), «Ξένα γόνατα» (1957), «Ανυπεράσπιστος καημός» (1960), «Το κορμί και το σαράκι» (1964, 1997), «Προάστια» (1969), «Το κορμί και το μεράκι» (1970), «Ο αλλήθωρος» (1970|), «Μικρά ποιήματα» (1975), «Ιστορίες του γλυκού νερού» (1980),  «Το αιώνιο παράπονο» (1981, 1993), «Νεκρή πιάτσα» (1984, 1990, 1997) ,  «Η πιο βαθιά πληγή» (1998), «Παράξενο, πού βρίσκει το κουράγιο κι ανθίζει» (2010).

Πεζογραφία: «Η κάτω βόλτα» (διηγήματα και μικρά πεζά, 1963, 1980, συγκεντρωτική έκδοση 1991). «Οι ρεμπέτες του ντουνιά» (1986, 2004). «Τέσσερα παραμύθια: σπουδές λαϊκού λόγου» (1995). «Πίσω απ’ την Αγια Σοφιά» (αφήγημα, 1997). «Εγώ φαντάρος στο χακί|…» (2003). «Θεσσαλονίκη ου μ’ εθέσπισεν…» (2008).

Μεταφράσεις: «Εντευκτήριο» (μεταφράσεις, 1981, συγκεντρωτική έκδοση 1989). «Η επί του Όρους ομιλία του Κυρίου» (1995). «Το άγιο και ιερό Ευαγγέλιο κατά τον Ματθαίο» (μετάφραση, 1997). «Αρχαία ελληνικά λυρικά ποιήματα» (μεταφράσεις, 2005). «Η επί του Όρους ομιλία του Κυρίου από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο κεφ. Ε’- Ζ’» (2007). «Από τη Νεκρώσιμη Ακολουθία» (2009).

Δοκίμια: «Με τέχνη και με πάθος» (1988). «Το επ’ εμοί» (1993). «Δοκίμια» (συγκεντρωτική έκδοση, 1999), «Εναντίον» 1986, 1993, 2012.

Κριτική: «Αποθήκη Α’» (βιβλιοκρισίες, 1978). «Τα αλαμπουρνέζικα ή η γλώσσα των σημερινών κουλτουριάρηδων» (συζήτηση, 1991)

Μελέτες: «Οι μεταφράσεις του Υμνου εις την Ελευθερίαν του Σολωμού»(1978). «Συμπληρώνοντας κενά» (φιλολογικές μελέτες 1988). «Τα αλαμπουρνέζικα ή η γλώσσα των σημερινών κουλτουριαρηδων» (1991, 2003). «Διονυσίου Σολωμού. Οι ωραιότεροι δεκαπεντασύλλαβοι» (1998). «Μελέτες για τον ΣΟΛΩΜΟ» (2001). «Στιχάκια του στρατού» (μελέτη, ανθολογία, 2004). «Οι θεμελιωτές της ποίησης στη Θεσσαλονίκη –Ανθολογία με cd όπου διαβάζει τα ποιήματα ο Γιώργος Μοσχίδης» (2010).

Για το ρεμπέτικο: «Ιστορική και αισθητική διαμόρφωση του ρεμπέτικου τραγουδιού» 1961. «Εισαγωγή στα ρεμπέτικα» (1991). «Ο Βασίλης Τσιτσάνης και τα πρώτα τραγούδια του» (1994). «Το ρεμπέτικο και η Θεσσαλονίκη» (1999). «Τσιτσάνης και Τρίκαλα» 1999. «Ανθολογία τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη» (2009).

Για τη Θεσσαλονίκη: «Ελληνικές εκδόσεις στη Θεσσαλονίκη επί τουρκοκρατίας» (1980). «Ελληνικές εφημερίδες στη Θεσσαλονίκη επί τουρκοκρατίας» (1992). «Λογοτεχνικές εκδόσεις Θεσσαλονίκης, 1850-1950» (1997). «Λογοτεχνικά περιοδικά Θεσσαλονίκης 1850-1950, σύντομο διάγραμμα»  (1999). «Δημήτριος Μεσθενεύς ο θεσσαλονικιός τυπογράφος του 1821 και του Σολωμού» (2000).

Για τη Μακεδονία: «Λογοτεχνικές εκδόσεις μακεδονικών πόλεων πλην Θεσσαλονίκης, 1879-1950» (1998). «Ο Παύλος Μελάς σε ποιήματα μακεδόνων ποιητών» (2004). «Έλληνες ποιητές σε μακεδονικές πόλεις  (πλην Θεσσαλονίκης) επί τουρκοκρατίας» (2008).

Εικαστικά: «ΚΟΣΚΙΝΟ» - καλλιτεχνικό παράρτημα της «Διαγωνίου» - Οι εκατό εκθέσεις της μικρής πινακοθήκης «Διαγώνιος» (1980).  «Η συλλογή φωτογραφίας του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (1998, 2012)

Οι κυριότεροι δίσκοι - κασέτες - CD:

Ποιήματα: «Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος διαβάζει Χριστιανόπουλο» (δίσκος, 1988). «Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος διαβάζει τη  ΄΄Νεκρή πιάτσα΄΄» (κασέτα, 1993).

Τραγούδια: «Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος τραγουδάει τα τραγούδια του» (κασέτα 1982). «Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος τραγουδάει παλιά ρεμπέτικα» (κασέτα 1988 προσφορά στους αναγνώστες του τχ.6 του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ). «Βαρδάρι κι Εγνατία» (τραγούδια, κασέτα, 1990). «Το αιώνιο παράπονο» (τραγούδια, δίσκος, 1994). «Με τέχνη και με πάθος» (τραγούδια, CD, 1998). 

Αφιερώματα για τον Ντίνο Χριστιανόπουλο:

Περιοδικό ΜΠΙΛΙΕΤΟ τχ.11 , έτος 2007

Περιοδικό ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ τχ.133, έτος 2008

Περιοδικό ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ τχ.95, έτος 2011

Περιοδικό ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ τχ.165, έτος 2014

Περιοδικό ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ τχ. 189, έτος 2021

Βιβλία κριτικής για το έργο του – συνεντεύξεις :

«Ντίνος Χριστιανόπουλος – Μικρό πορτραίτο» - Έρευνα Ελένη Μ. Λαζαρίδου- εκδόσεις ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ (;) – Θεσσαλονίκη 1987.

«Για τον Χριστιανόπουλο – Κριτικά κείμενα για την ποίησή του» – επιλογή κειμένων Δημήτρης Κόκορης –εκδόσεις ΑΙΓΑΙΟΝ – Λευκωσία 2003.

«Μια συνομιλία με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο» - Γιώργος Χρονάς – εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ – 2003.

«Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος για τον Διονύσιο Σολωμό» - Δυο συνεντεύξεις – Διονύσης Στεργιούλας – εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ – 2004.

«Ο ΄΄Ανυπεράσπιστος καημός΄΄ του Ντίνου Χριστιανόπουλου» - Βασίλης Δημητράκος – Εκδόσεις ΜΠΙΛΙΕΤΟ - 2004.

«Η κριτική για τα πεζογραφήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου 1964-2005» - Επιλογή Ντίνος Χριστιανόπουλος – εκδόσεις INFOPRINT -  Θεσσαλονίκη 2005.

«Ντίνος Χριστιανόπουλος. Μελέτες και έρευνες για ρεμπέτικο/Θεσσαλονίκη/Σολωμό» - Εκτός εμπορίου – Η πληκτρολόγηση έγινε από τον Διονύση Στεργιούλα – 2006.

«Τρεις συνεντεύξεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου» - Χρήστος Παρίδης – εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ – 2009.

Θοδωρής Βοριάς

Αύγουστος 2023